Yazan: Mehmet Uğur Gürkaynak, Milling and Grain Türkiye, Avrasya, Orta Doğu Direktörü
Tarımsal Piyasa Bilgi Sistemi'nin (AMIS) son verilerine göre, küresel buğday piyasası üretimde görece istikrarlı, ancak ticaret dinamikleri ve politika müdahalelerinde kayda değer değişimlerin yaşanacağı bir yıla hazırlanıyor. 2024/25 sezonuna girerken, hava koşulları, jeopolitik faktörler ve mevzuat değişikliklerinin etkileşimi, dünyanın en kritik temel ürünlerinden biri için arz-talep dengesini şekillendirmeye devam ediyor.
Üretim Trendleri: Karışık Bir Tablo
AMIS Şubat raporunda da vurgulandığı üzere, 2024 yılı için küresel buğday üretiminin bir önceki sezon seviyelerine yakın kalması bekleniyor. Avustralya, Kazakistan ve Amerika Birleşik Devletleri gibi kilit üretici ülkelerde üretim artarken, bu kazanımların Avrupa Birliği (AB) ve Rusya Federasyonu'ndaki düşüşlerle dengelenmesi muhtemel. Dünyanın en büyük buğday ihracatçılarından ikisi olan AB ve Rusya, elverişsiz sonbahar koşulları nedeniyle kışlık buğdayın gelişimindeki gecikmeler ve ortalamanın üzerindeki sıcaklıkların neden olduğu kış ölümü riski gibi zorluklarla boğuşuyor.
AB'de kış buğdayı koşulları genel olarak elverişli olsa da Doğu Avrupa ve Karadeniz bölgesi sürekli gecikmelerle karşı karşıya. Benzer şekilde, Rusya Federasyonu'nda da sonbaharda kuru ekim koşulları ve kış hastalığı tehdidi endişeleri artırıyor. Bir diğer önemli ihracatçı olan Ukrayna, güney ve orta bölgelerinde uzun süreli kuraklıkla mücadele ediyor ve bu da görünümü daha da karmaşık hale getiriyor. Bu arada, Kazakistan'ın kışlık buğdayı uygun koşullar altında uykuda kalmaya devam ediyor ve Çin kışlık buğday mahsulü için uygun koşullar bildiriyor.
Kuzey Amerika'da, Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada karışık bir senaryo sunuyor. ABD kış buğdayı mahsulü genel olarak uygun koşullar altında uyku halindeyken, Kanada'nın Prairies bölgesi azalan kar paketi ve düşük sıcaklıklar nedeniyle gözlem altında. Hindistan ise buğday ekimini elverişli koşullar altında tamamlıyor ve toplam ekilen alan bir önceki yıla göre artış gösteriyor.
Ticaret Dinamikleri: Küresel Akışlarda Bir Değişim
AMIS raporu, 2024/25 (Temmuz/Haziran) döneminde küresel buğday ticaretinin daha önce öngörülenden daha fazla düşmesinin beklendiğini gösteriyor. Bu revizyon büyük ölçüde Çin'in ithalatının bir önceki aya göre azalması ve AB ile Rusya Federasyonu'nun ihracatının düşmesinden kaynaklanıyor. Daha sıkı arz, daha yavaş satış hızı ve Rusya'da ihracat kotası uygulanması bu eğilime katkıda bulunan temel faktörlerdir.
Çin'in ithalat talebindeki azalma, dünyanın en büyük buğday tüketicilerinden biri olduğu düşünüldüğünde özellikle önemlidir. En büyük küresel tedarikçilerden ikisi olan AB ve Rusya'nın ihracatındaki düşüşün, küresel buğday arzını daraltarak fiyatlar üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturması muhtemeldir. Sonuç olarak, 2025 yılında sona erecek küresel buğday stoklarının açılış seviyelerinin yüzde 2,9 altında daralacağı ve en büyük düşüşün AB ve Rusya Federasyonu'nda yaşanacağı tahmin edilmektedir.
Politika Gelişmeleri: Piyasa Dinamiklerini Şekillendirmek
Politika değişiklikleri buğday piyasasının şekillenmesinde kritik bir rol oynuyor. Aralık 2023'te Mısır, buğday ithalatı sorumluluklarında önemli bir değişiklik yaparak yetkiyi Tedarik Malları Genel Otoritesi'nden (GASC) Mısır Hava Kuvvetleri'nin Sürdürülebilir Kalkınma için Mostakbal Misr Ajansı'na devrettiğini duyurdu. Bu hamlenin Mısır'ın buğday tedarik stratejileri ve küresel pazardaki rolü üzerinde etkileri olabilir.
Buğday piyasasının bir diğer önemli oyuncusu olan Hindistan, tüccarlar, toptancılar, perakendeciler ve işleyiciler için daha sıkı stok limitleri uygulamaya koydu. Tüccarlar ve toptancılar için izin verilen azami buğday stok limitlerini yüzde 50 oranında azaltan ve perakendeciler ile işleyiciler için de benzer kısıtlamalar getiren yeni düzenlemeler 11 Aralık'ta duyuruldu. Bu önlemler, ülke içi gıda güvenliğini sağlamayı amaçlasa da Hindistan'ın küresel buğday ticaretine katılma kabiliyetini sınırlayabilir.
Daha olumlu bir gelişme olarak, Türkiye un üretimi için buğday ithalatını düzenleyen kuralları hafifletti. Alıcılar, 1 Ocak 2024 tarihinden itibaren, önceki sınır olan yüzde 15'ten yüzde 25 oranında ithalat yapabilecek. Bu değişikliğin yerli un üreticilerine bir miktar rahatlama sağlaması ve ticari faaliyetleri canlandırması bekleniyor.
Kazakistan'ın ilk olarak Nisan 2023'te uygulamaya koyduğu buğday ithalat yasağı 1 Ocak 2024'te sona ermişti. Yasak, ülkenin yurtiçi arz ve talebi dengeleme çabalarını yansıtacak şekilde birçok kez uzatılmıştı. Yasağın sona ermesi bölgede yeni ticaret fırsatlarının önünü açabilir.
Son olarak, Hindistan'ın Nepal'e 200.000 ton buğday ihracatına izin verme kararı önemli bir politika değişikliğine işaret ediyor. Hindistan'ın 4 Ocak 2024'te açıkladığı bu karar, Mayıs 2022'de uyguladığı buğday ihracat yasağının ardından geldi. Hacim nispeten küçük olsa da, Hindistan'ın kısıtlayıcı ticaret politikalarında potansiyel bir gevşemeye işaret ediyor ve bunun küresel buğday piyasaları üzerinde daha geniş etkileri olabilir.
Sonuç: Karmaşık Bir Ortamda Gezinmek
2024/25'te küresel buğday piyasası, üretim istikrarı ve değişen ticaret dinamikleri arasında hassas bir denge ile karakterize edilmektedir. Bazı bölgelerdeki elverişli koşulların üretimi desteklemesi beklenirken, AB, Rusya ve Ukrayna gibi kilit ihracatçı ülkelerdeki zorluklar küresel arzı sıkılaştırabilir. Hindistan'daki stok limitlerinden Türkiye'deki ithalat kuralı değişikliklerine kadar politika gelişmeleri, piyasa görünümüne başka bir karmaşıklık katmanı ekliyor.
AMIS Şubat raporunda da vurgulandığı üzere, buğday piyasasındaki paydaşlar bu gelişmeleri dikkatle takip etmelidir. Hava durumu, ticaret politikaları ve jeopolitik faktörlerin karşılıklı etkileşimi arz-talep dengesini şekillendirmeye devam edecek ve bunun fiyatlar, gıda güvenliği ve küresel ticaret akışları üzerinde etkileri olacaktır. Bu bağlamda, AMIS'in zamanında ve doğru piyasa bilgileri sağlamadaki rolü, bu karmaşık ortamda yol alan politika yapıcılar, tüccarlar ve üreticiler için vazgeçilmez olmaya devam etmektedir.
Görsel: AdobeStock
